Kalp ve İç Hastalıkları Uzmanı
Tıp fakültesinde bize, tüm tansiyon yüksekliklerinin % 95’inin esansiyel olduğu, yani “nedeninin tam olarak bilinmediği” öğretildi. Hasta “Tansiyonum neden yüksek?” diye sorduğunda boynumuzu büküp “Sebebini bilmiyoruz” derdik, artık esansiyel tansiyonun tamamen hayvansal gıdalar ve yağla alakalı olduğunu biliyoruz.
Yüksek tansiyon kalp krizinin en önemli risk faktörlerinden biridir, yalnız kalbi değil damardan zengin tüm organları olumsuz etkiler, felç riskini artırır, körlüğe ve böbrek yetmezliğine neden olur. Batı ülkelerinde her on erişkinden üçü- nün tansiyonu yüksektir. Bizim ülkede bu oran daha da yüksektir.
Doktorlar normal tansiyonun 140/90 mm Hg’nın altı olduğunu, yaş ilerledikçe tansiyonun yükselmesinin normal olduğunu söyler. Gerçekten Amerika’da yetiş- kinlerin tansiyonu her on yılda bir 7 mm Hg yükselmektedir ancak bu yükselme bir kader değil tamamen yanlış beslenmeye bağlıdır.
Normal Tansiyon Değeri Kaçtır?
Tansiyonumuz (ilaç kullanmadan) ne kadar düşükse o kadar uzun yaşarız, kalp ve damar hastalıklarından etkilenme riskimiz de o kadar düşük olur. Bu açıdan baktığımızda normal tansiyon 140/90 mmHg ve altı değil 110/70 mmHg’dır. 140/90 mmHg değeri firmaların doktorlara öğrettiği ilaca başlama seviyesidir.
Çalışmalar, tansiyon ortalaması 110/70 mm Hg olanların, tansiyon ortalaması 130/80 mm Hg olanlardan daha uzun yaşadığını göstermektedir (1). Ben de size beslenmenize dikkat ederek tansiyonunuzu 110/70 mm Hg civarında tutmanızı öneriyorum. Bu ideal tansiyon üzerindeki tüm değerler az veya çok sağ- lığınızdan bir şeyler götürür. (Dikkat! Bu söylediğim değerler, ilaç kullanmayanlar içindir, ilaçla tansiyonu fazla düşürmek doğru değildir.)
Tansiyonunuz yüksek ve ilaç kullanıyorsanız vegan beslenerek (tabii ki doktorunuza danışarak) ilaçlardan kurtulabilir, en azından kullandığınız ilaç dozunu azaltabilirsiniz. Bitkisel beslenmenin tansiyonu düşürücü etkisinin en büyük nedeni potasyumdan zengin bir beslenme rejimi olmasıdır. Besinlerin kendi yapısında bulunan tuz (sodyum) tansiyon yükseltici bir rol oynar. Hayvansal gıdalar aksine sodyumdan (tuz) zengin, potasyumdan fakirdir.
TSİMANE YERLİLERİ
Amazon ormanlarında yaşayan ve bitkisel ağırlıklı beslenen Tsimane yerlilerinde hipertansiyon ve damar sertliği olmadığını gösteren ilk çalışma 2009 yılında yayınlandı. Köylerde yaşayan 2.296 yerli, on yıl süreyle takip edildi. On binlerce yıl önceki atalarımız gibi bitkisel ağırlıklı bir beslenme rejimi uygulayan yerlilerde yüksek tansiyon hastalığının yok denecek kadar az olduğu görüldü.
TANSİYON İLAÇLARI DÜŞME VE KIRIK RİSKİNİ ARTIRIYOR
Yaşlı insanların en büyük korkularından biri “felç” olmaktır. Çoğu insan için felç, kanserden bile korkutucu bir hastalıktır. Dilimize yerleşmiş “Allah elden ayaktan bırakmasın” veya “İki gün yatak, üçüncü gün kara toprak” sözlerinin arkasında hep aynı endişe vardır. Pek çok insan gerçekte tansiyon hastası olmadığı halde “aman beyin kanaması geçirmeyeyim” endişesiyle tansiyon ilacı yutar. Oysa tansiyonu düşük tutmanın en etkin yolu bitkisel beslenmektir.
ACE grubu tansiyon ilaçlarıyla beta bloker adını verdiğimiz kalp hızını yavaşlatan tansiyon ilaçlarının en önemli yan etkisi yaşlılarda düşmeyi ve kalça kırığı riskini artırmasıdır (3). Toronto Üniversitesi’nde yapılan bir çalışmada 1.6 milyon kişi düşme ve kalça kırıkları açısından izlemeye alındı. Hastalar kullandıkları tansiyon ilaçlarının türüne göre gruplara ayrıldılar. Tedaviye başlandıktan sonraki 45 günde tansiyon ilacı başlanan 301.591 kişinin 1463’ünde kal- ça kırığı ortaya çıktı. Tansiyon ilaçlarının kalça kırığı riskinin % 43 artırdığının göstermesi herkesi şaşırttı. Kalça kırığı riskini özellikle artıran tansiyon ilaçları ACE grubu ilaçlarla, beta bloker grubu ilaçlar olarak bildiriliyor. Tansiyon ilaç- larının bu etkisi iki faktöre bağlanıyor: ilaçların ani ve pozisyona bağlı tansiyon düşmesi yapmasına bağlı olarak hastaların kolay düşer hale gelmesi ve direk olarak kemik kitlesindeki azalma.
100 Tsimane yerlisinin 3’ünde tansiyon yüksekliği var. 100 Gelişmiş ülke vatandaşının 34’ünde tansiyon yüksekliği var. Tsimane erkeğinin sistolik kan basıncı 10 yılda (1) mm Hg’dan az artıyor. Batı tarzı beslenenlerde sistolik kan basıncı 10 yılda (7) mm Hg artıyor.
Dr.Murat KINIKOĞLU
1. Port S, Demer L, Jennrich R, Walter D, Garfinkel A. Systolic blood pressure and mortality. Lancet. 2000 Jan 15;355(9199):175-80. 2. Dehghan, M. Healthy eating beneficial beyond drug therapy in preventing a second heart attack. Circulation: Journal of the American Heart Association, Aug. 10, 2012. 3. Butt DA, Mamdani M, Austin PC, Tu K, Gomes T, Glazier RH. The Risk of Hip Fracture After Initiating Antihypertensive Drugs in the Elderly. Arch Intern Med. 2012 Nov 19:1-6.
