Hayvanların da hakları olduğunu kabul ediyorsanız, yemek için hayvan besleyip öldürmek etik olarak yanlıştır.
Potansiyel yanlışlar
Hayvan yemek iki etik soruna yol açmaktadır. • İnsanlar et ve balık yiyebilsin diye hayvanları yetiş- tirip öldürmek temelde yanlış mıdır? • Bu süreçteki uygulamalar insanca yapıldığında yanlış olmaktan çıkar mı? Hayvan yemek aynı zamanda sağlık ve ekoloji açısından da eleştirilir; ama bu makale sadece bu sürece dahil edilen hayvanlar açı- sından yanlışları değerlendirmektedir.
İhlal edilen haklar
Hayvanların da hakları olduğunu kabul ediyorsanız, yemek için hayvan besleyip öldürmek etik olarak yanlıştır. Yemek amacıyla büyütülen bir hayvan, varlığına saygı duyulmak yerine insanlar tarafından kullanılmaktadır. Felsefi açıdan ise, bu hayvanlardan kendi yaşam döngülerinin sonucunda bir ölüm yaşaması yerine, insanoğlunun amaçları doğ- rultusunda hayatlarını sonlandırmaları beklenir. Bu, hayvan haklarının açıkça ihlali anlamına gelir. Bir hayvana bu süreçte ne kadar insani davranılırsa davranılsın, o canlının yeme amacıyla büyütülüp kesilmesi, ahlaki açıdan yanlış olduğu gerçeğini değiştirmemektedir. Ancak; Burada, ‘haklar’ ifadesi nispeten teknik, felsefi bir anlamda kullanılmaktadır. İnsanlar günlük hayatta hayvan haklarından bahsederken, genellikle hayvanların yaşamsal ihtiyaçlarından bahsetmektedirler.
İhlal edilen ihtiyaçlar
Hayvanları yetiştirme ve öldürme yöntemleri içinde en insani formlarda olanlar bile her zaman hayvanların en temel ihtiyacını –yani yaşamayı sürdürme haklarını ihlal etmektedir. Modern tarım da hayvanların diğer temel ihtiyaçlarını sıklıkla ihlal etmektedir. Bunlara örnek vermek gerekirse:
• Doğal (ya da en azından makul) koşullarda yaşamak
• Özgür seçimler yapmak
• Korku ve acıdan uzak olmak
• Tıbbi müdahale gerektirmeden sağlıklı bir yaşam sürmek
• Doğal beslenmek
• Kendi türüne özel normal bir sosyal yaşam ve aile yaşamına sahip olmak
İnsan ihtiyaçlarına karşın hayvan ihtiyaçları
Birçok insan, hayvanların da hakları oldu- ğuna inanmamakla birlikte, ihlal edilmemesi gereken önemli ihtiyaçları olduğunu düşünmektedir. Ancak, bu insanların bazıları et ve balık yemekten keyif alırlar ve böylelikle insan ve hayvan ihtiyaçları açısından bir çelişkiye düşmektedirler: et yemek gibi elzem olmayan bir insan menfaatine karşılık, hayvanın hayatta kalma konusunHayvan Yeme Etiği Haber/Çeviri Filiz İnceoğlu ( TVD) Veg&Nature 11 daki temel ihtiyacı. İnsanın menfaatinden burada elzem olmayan olarak bahsedildi, çünkü insanların yaşamak için et yemelerine gerek yoktur. Hayvanın hayatta kalma ihtiyacından ise temel olarak bahsedilmiştir, çünkü hayvan öldürüldüğünde onun diğer tüm ihtiyaçları da engellenmiş olur.
• Etik soru: İnsanın et yeme konusundaki önemsiz menfaati, hayvanın hayatta kalma ihtiyacı pahasına elde edilmeli midir?
Haklar argümanı
Hayvanların yenmesine karşı haklar argümanı Haklar argümanı, sadece hakların ihlal edilmemesine dayanır. Hayvan yemenin sonuçlarını göz ardı eder. Argüman şu şekilde maddelendirilebilir: • Daha üst seviye insan-dışı canlıların hakları vardır • En temel hak, insanoğlunun amaçları doğrultusunda hayatlarını sonlandırmaları yerine, hayvanların kendi yaşam döngüleri sonucunda ölmesine olanak tanımaktır • Yemek amacıyla hayvanları yetiştirip kesmek, onları insan zevki için kullanmaktır; bu, hayatlarını doğal yoldan sonlandırma konusunda gerçekleştirilen rencide edici bir eylemdir • Hayvan yemek o nedenle yanlıştır • Bu durumda önemsenmesi gereken herhangi bir önemli insan gereksinimi yoktur • Haklara saygı duyan ve hayvanların da hakları olduğunu kabul eden filozoflar vejetaryen olmalıdır Sorun: Hayvan yemeyen bir insanın, hayvanların yenme amacıyla büyütülüp öldürülmesine hiçbir etkisi olmayacaktır –o yüzden, vejetaryen olmanın anlamı yok. Yanlış! Tek bir kişinin beslenmesinden eti çıkarmasının anlamsız oluşunun, vejetaryen olmakla ilgili haklar argümanıyla ilgisi yoktur bir şey yanlışsa, ahlaklı bir insan bunu yapmamalıdır.
Sonuç odaklı (faydacı) argüman
Bu türden bir argüman tamamen bir eylemin sonuçlarına (ya da benzer birçok eylemin toplam sonuçlarına) odaklanmaktadır. Sadece hayvan yemenin sonuçlarıyla ilgilidir. Bu argüman şunları kapsamaktadır: • Dünyadaki iyiliğin miktarını arttıracak şekilde hareket etmeliyiz • Yemek için hayvanları büyütüp öldürmek acımasızlıktır ve dünya genelinde iyilik oranını düşürür • Herkes vejetaryen olsaydı ete talep olmazdı • Ete talep olmasaydı, kimse yemek için hayvan beslemez ve öldürmezdi • O nedenle, herkes vejetaryen olsaydı, dünyadaki iyilik oranı daha yüksek olurdu İşte bu yüzden herkes vejetaryen olmalıdır Bireysel tüketicilerin, hayvanları yetiş- tirip öldürmek gibi yanlış eylemlerde bulunmasının sizin için önemi olup olmadığı konusunda kendinizi sorgulamak isteyebilirsiniz.
Sonuç odaklı argümanla ilgili sorunlar
Herkes vejetaryen olursa dünyanın daha iyi bir yer olacağı doğruysa, bu, herhangi bir kişinin de vejetaryen olmasını gerektirir mi? Bazı filozoflar gerektirmediğini söylü- yor. Diyorlar ki: “Et endüstrisi öyle büyüktür ki, bir tek tüketicinin kaybı fark yaratmayacağı gibi, dünyadaki iyiliğin miktarına da etki etmeyecektir.” Diğer filozoflar ise onlara katılmamaktadırlar ve şöyle derler: “Et yiyen kişi tarım endüstrisindeki yanlış uygulamaları onaylamakta ve onlara ortak olmaktadır. Dolaylı yoldan olsa bile yanlışları onaylamak veya onlara ortak olmak ahlaki açıdan yanlıştır.” İlk filozof buna şu şekilde yanıt verebilir: “Et endüstrisi çok büyük olduğu için, bir bireyin, endüstrinin icra edebileceği yanlış uygulamalara katılmaması veya dolaylı yoldan katılması bu uygulamaların sürekliliğini etkilemez. Bir bireyin davranışı, yanlış uygulamanın gerçekleşmesine neden olmayacağı ya da buna teşvik etmeyeceği için, bu davranış- lar ahlaki açıdan yanlış değillerdir.”
Erdem argümanı
Erdem etiği, bir kişinin niyetinin ve karakterinin, davranışının iyi veya kötü oluşuna göre önem kazandığını varsayar. Ahlaki açıdan iyi bir davranış, erdemli kişi tarafından benimsenendir. Ahlaki açıdan kötü davranış ise erdemli kişilerin benimsemedikleridir. Erdemli insanlar erdemli hayatlar ya- şarlar. Cömert, nazik ve şefkatlidirler. Hayvanlara acımasızca davranılan ve insanlara gereksiz zevkler yaşatmak için hayvanları öldüren bir sisteme dahil olan kişiler bencilce davranmaktadırlar. Bu, erdemli bir insanın yapacağı bir şey değildir. Davranışları erdemli olmadığından, davranışlarının, insanların yemek için hayvan beslemeye ve öldürmeye devam etmesi üzerinde herhangi bir etkisinin olup olmadığına bakmaksızın ahlaki açıdan yanlış olduğu kabul edilmektedir. “Kişi (sembolik bile olsa), eğer temelde hayvana zulmeden uygulamalara dayalı olmayan nispeten daha maliyetli bir alternatif halihazırda mevcutsa, temelde hayvana zulmeden uygulamaları desteklemeyi reddetmelidir. Russ Shafer-Lauder “Vegetarianism, Causation and Ethical Theory”, Public Affairs Quarterly 8 (1994)
