Selin PARS selin.pars@tvd.org.tr
Güneş Kremi Nedir? Neden Güneş Kremi Kullanıyoruz?
Güneş kremi, ilk olarak 1938 yılında Avusturyalı bilim insanı Franz Greiter tarafından bulunmuştur. Bu buluşun amacı, güneşin cilt kanserine neden olan UV-A ve UV-B ışınlarından deriyi korumaktır. SPF (Sun Protection Factor: Güneş Koruma Faktörü) ise güneş kreminin deriyi UV-B ışınından ne derece koruduğunu belirtir. UV-A ışınları, derinin altına sızarak, DNA’da hasar oluşmasına yol açan reaktif oksijen türleri üretir. Aynı zamanda, UV-B ışınları yalnızca derinin en dış tabakasını etkileyerek, DNA’da doğrudan fotokimyasal hasar oluşturur; bu hasar ise belirli genleri mutasyona uğratarak cildin yaşlanmasına ve kırışık oluşumuna neden olur. Güneş kremleri, mor ötesi ışınların deriye nüfuz etmesini önleyen birçok bileşenden oluşur. Bir güneş kreminde iki çeşit aktif bileşen vardır: mineral ve kimyasal filtreler. Kimyasal filtreler: oksibenzon, avobenzon, oktisalat, oktosrilen, homosalat ve oktinoksattır. Mineral filtreler ise bakır oksit ve/veya titanyum dioksit içerir.
Güneş Kremlerinin İnsan Vücuduna Etkisi
Zürih Üniversitesi’nde 2008 ve 2010 yıllarında Margaret Schlumpf tarafından yapılan araştırmalara göre, güneş kreminde bulunan kimyasalların anne sütünde (yüksek ihtimalle fetüste de) bulunduğu gözlendi. 2010 yılındaki çalışmada, anne sütü örneklerinin %85’inin bu kimyasallardan en az birini içerdiği görüldü. 2008 yılında ABD Hastalık Koruma ve Önleme Merkezi (CDC: Federal Centers for Disease Control and Prevention) yaptığı testlerde 2500’den fazla Amerikalıdan alınan örneklerin %96’sında oksibenzon izine rastladı. Vücuttaki oksibenzon oranının yaz mevsiminde önemli ölçüde yüksek olması, araştırmacılara güneş kremi kullanımının buna bir neden olabileceğini düşündürttü. Bunun yanı sıra ABD Ulusal Okyanus ve Atmosfer İdaresi (NOAA: National Oceanic and Atmospheric Administration), güneş kreminin insanlara etkisinin yanı sıra, mercan resiflerine de zarar verdiğine dikkat çekti. Mercanların beyazlaşması simbiyotik alglerin mercanlardan ayrılması ile gerçekleşiyor. Mercan kolonilerinde stresin bir göstergesi olan bu durumu NOAA ‘tarihte üçüncü kez böylesine bir küresel mercan beyazlaşmasının ortasında olduğumuzu’ belirterek açıklıyor. Bilim insanları, Hawaii ve ABD Virjin Adaları’nda yaptıkları çalışmalarda oksibenzonun mercan resiflerine oldukça zararlı olduğunu gösterdi. Washington Post’un bildirimine göre, oksibenzonun mercan resiflerine zarar vermesi için ‘‘yarım düzine olimpik yüzme havuzunda bir su damlası’’ oranında bulunması bile yeterliyken, yaklaşık 14,000 ton güneş kreminin resiflerde bulunması ve mercanların %80’inin harap olması çok da şaşırtıcı görünmüyor.
Bunu Durdurmak İçin Ne Yapabiliriz?
Mercan resiflerinde bulunan canlılar yeni tedavilerin bulunmasında ve 21. yüzyıl tıbbında büyük öneme sahip. Bu nedenle ABD Ulusal Park Servisi, oksibenzon içermeyen ve mercan resiflerine varar vermeyen güneş kremlerinin kullanılmasını öneriyor. Ürün seçiminde önemli olan bir diğer nokta ise ‘biyoçözünürlük’ özelliği. Stream2Sea markası, biyoçözünürlüğün ‘toksik olmayan’ anlamına gelmediğine vurgu yapıyor. Bir ürünün biyoçözünürlük damgasına sahip olması için 28 gün içinde %60-80 oranında parçalanıp doğal formuna dönmesi yeterli. Ancak bir ürünün güvenliliği yalnızca biyoçözünürlüğüyle sınırlandırılamaz. Bu nedenle, doğada çözünürlülük özelliğinin yanı sıra doğal hayata zarar vermeyen ürünlerin seçimi oldukça önemli.
Veg&Nature Dergisi yaz sayısında yayınlanmıştır.
